قلم مو به عنوان یکی از مهم ترین ابزار نقاشی از نظر نوع، کاربرد، جنس موها و اندازه به انواع مختلف تقسیم می شود. به عبارتی، قلم موهای نقاشی متناسب با نوع خود کاربردهای گوناگونی دارند. در این مقاله به معرفی قلم موهای نقاشی و دسته بندی و کاربرد آنها می پردازیم.
قلم مو چیست؟
قلم موها از نظر ساختاری در واقع یک نوع برس هستند که از آنها برای رنگ آمیزی سطوح استفاده می شود. قلم مو از یک دسته موهای باریک تشکیل شده است که با یک بست به هم متصل شده اند. همچنین بست برای راحت شدن کار با قلم مو به یک دسته پلاستیکی یا چوبی متصل است.
تاریخچه قلم موهای نقاشی
اگر بخواهیم نگاهی کوتاه به پیشینه تاریخی قلم مو داشته باشیم باید بگوییم که اطلاعات کمی در مورد تاریخچه دقیق پیدایش قلم موی نقاشی وجود دارد. با وجود این، برخی از منابع اطلاعاتی تاریخ پیدایش قلم مو را به قرن ۱۹ میلادی نسبت می دهند. قلم موهای ابتدایی در مقایسه با قلم موهای امروزی بسیار ساده بوده اند. با گذشت زمان و به مرور تغییراتی در ساختار قلم موها به وجود آمده است به طوری که با بهتر شدن امکانات و پیشرفت صنعت ساخت قلم موها نیز دستخوش تغییراتی گردیده است.
قبل از اینکه از الیاف و موی مصنوعی برای ساخت انواع قلم مو استفاده شود از اشیای جالبی مانند چوب خیزران، استخوان آرواره نهنگ و چوب های تراشیده شده به جای قلم مو استفاده می شد. اما هر کدام از این وسایل دارای خاصیت ارتجاعی قلم مو نبودند. با گذشت زمان جنس قلم موها تغییر پیدا کرد به طوری که هنرمندان ایرانی برای ساخت الیاف قلم مو از موی گربه استفاده می کردند. البته امروزه از این قلم موها برای نگارگری به شکل سنتی استفاده می شود. حدود سال ۱۸۳۰ میلادی قلم موهای جدید و با کیفیت وارد بازار شدند و با مرور زمان شرکت هایی دست به کار شدند تا شیوه کاری خود در تولید قلم مو را تعیین کنند.
معرفی انواع قلم مو نقاشی
قلم مو ها به انواع مختلفی از قبیل تخت، سر گرد و بادبزنی و ... تفکیک می شوند. همچنین از نظر کاربرد دو نوع قلم مو داریم؛ قلم موهایی که برای رنگ روغن و قلم موهایی که برای کار با آبرنگ مورد استفاده قرار می گیرند. اما از نظر اندازه برای قلم مو ها شماره های قراردادی تعیین شده است که متناسب با نوع قلم از۰۰۰ به بالا شماره گذاری می گردد. اما جنس موی قلم ها اغلب از الیاف های مصنوعی یا موی جانوران می باشد. توجه داشته باشید قلم موهایی که از موی دم سمور ساخته می شوند از کیفیت خوبی برخوردارند چون دارای حالت انعطاف پذیری و فنری خوبی برای رنگ آمیزی هستند. همچنین نوک تیز این نوع قلم موها برای نقاشی با آبرنگ و رنگ روغن بسیار مناسب است. توجه داشته باشید این نوع قلم مو توانایی بالاتری برای جذب آب دارد.
قلم موهای سر گرد
برای پر نمودن مناطق کوچک و همچنین رسم خطوط نازک و ضخیم می توانید از قلم موی سر گرد استفاده کنید. به عبارتی برای طراحی ترسیم و خطوطی که نیاز به دقت کنترل شده دارند، بسیار مناسب است. به کمک این قلم مو می توانید ترسیم خطوط نازک و ضخیم را با توجه به میزان فشار دست انجام دهید. از قلم موی سر گرد برای رنگ های آبرنگ، گواش، ریزه کاری های اکریلیک و رنگ روغن استفاده می شود.
قلم موی تخت
این نوع قلم مو در قسمت انتهایی مربعی شکل است و دارای موهای متوسط و بلند می باشد که برای پر کردن فضاهای گسترده و ضربه زدن در نقاشی بسیار مناسب است. قلم موی تخت یک گزینه بسیار عالی برای کار با رنگ های روغنی محسوب می شود. قلم موی تخت به دو دسته نرم و زبر طبقه بندی می گردد. امروزه برندهای مختلف اقدام به تولید انواع قلم مو نموده اند.
قلم موی بادبزنی
این نوع قلم مو لایه ای نازک از مو دارد که از داخل به سمت بیرون پخش شده است. از قلم موی بادبزنی برای ترکیب رنگها استفاده می شود. هر چند برای طراحی چمن، شاخه های نازک و طراحی مو این نوع قلم مو بسیار کاربردی است. در مجموع از قلم موی بادبزنی می توان برای نقطه گذاری و ایجاد نقطه های کوچک یا خطوط کوچک، ایجاد هایلایت در مو و نقاشی درخت و چمن استفاده کرد.
قلم موی زبان گربه ای
از این قلم مو به عنوان قلم موی فیلبرت نام برده می شود. همچنین از قلم موی زبان گربه ای برای محو کردن خطوط قوی استفاده می گردد. شما از این نوع قلم مو زمانی می‌توانید استفاده کنید که هنوز خطوط به طور کامل خشک نشده اند چون قلم مو بخاطر بافتی که دارد این امکان را فراهم آورده تا نقاش در حالت مرطوب خطوط هم بتواند از قلم مو برای ایجاد بافت های متفاوت استفاده کند. قلم موی زبان گربه ای دارای گوشه های کاملا منحنی است و همین موضوع باعث می شود خطوط و بافت ظریف، نرم و منحنی شکل به راحتی ایجاد شود.
قلم موی لاینر
قلم موی لاینر بسیار باریک و دارای تارهای بسیار بلندی است و از آن به عنوان قلم موی شاخه زن نیز نام برده می شود. در این قلم مو تارهای بسیار بلند در کنار هم قرار گرفته است و به این صورت باعث ایجاد نوک تیز قلم مو شده اند. از قلم موی لاینر می توان برای ایجاد خطوط ظریف با پهنای کاملاً یکسان استفاده نمود. همچنین برای کشیدن شاخه های باریک درختان، موهای انسان، سیبیل گربه و بادبان قایق، قلم موی شاخه زن یا لاینر یک انتخاب مناسب محسوب می شود.
قلم موی ماپ
قلم موی ماپ یا محو کن قابلیت نگهداری میزان بالایی از رنگ را در خود دارد. البته از این نوع قلم مو برای کار با آبرنگ و جهت ایجاد سطوح بزرگ نیز استفاده می شود. به کمک قلم موی ماپ می توانید یک آسمان بزرگ در پس زمینه را محو سازی کنید. همچنین می‌توانید برای محو کردن لبه های ابر و خطوط تیز نقاشی از قلم موی ماپ استفاده کنید.
قلم موی شمشیری
قلم موی سرکج یا شمشیری یک نمونه تغییر یافته از قلم موی تخت است. روی الیاف قلم موی سر کج زاویه ای ایجاد شده است و به همین علت به این نام خوانده می شود. البته این ویژگی در این نوع قلم مو به نقاش کمک می کند تا بتواند در قسمت های ظریف نقاشی آزادانه عمل کند و حواشی ها را به راحتی سایه بزند و به آنها انحنا بدهد. قلم موی سرکج یا شمشیری یک ابزار مناسب برای ایجاد علفزار و شاخه‌های درختان در نقاشی محسوب می شود.
جمع بندی
در این مقاله سعی نمودیم نگاهی مختصر به تاریخچه قلم مو و ساختار قلم مو داشته باشیم. سپس به انواع قلم مو و کاربردهای آن در نقاشی با آبرنگ، رنگ روغن و ... اشاره کردیم.
